Overweging bij gelegenheid van de sluiting van de kerk van de H. Johannes de Doper

Een indringend beeld. Twee leerlingen van Jezus zijn op weg van Jeruzalem naar het lager gelegen dorpje Emmaüs. Het gaat - letterlijk en figuurlijk - bergafwaarts. En ze gaan met lood in de schoenen. Ze zijn moe, op en kapot. Ze zitten stuk, helemaal stuk, na alles wat hen overkomen is. Jezus vermoord, al hun dromen en idealen aan diggelen. Er rest maar één ding: weg van Jeruzalem... Weg van die plek van dood en verwoesting. Of er toekomst is? Dáár in elk geval niet. Zo gaan die twee op weg en keren de stad de rug toe. Het beeld van een rouwproces.

Janet Brooks Gerloff (1947-2008), Emmaüsgangers

En dan verschijnt daar ineens - als uit het niets - die vreemde metgezel. Een man die hen vraagt wat er aan de hand is: 'Wat kijken jullie bedrukt..?' Een man die naar hen luistert en met hen in gesprek gaat. Om vervolgens - gaandeweg - hun hart te openen voor de woorden van de Schrift.

Wanneer het kleine gezelschap in Emmaüs arriveert, dringen de twee leerlingen er bij de vreemdeling sterk op aan om bij hen te blijven en met hen samen de maaltijd te gebruiken: 'Blijf bij ons, want het is bijna avond en de dag loopt ten einde...' Gaat het hierbij - zo vraag ik me af - om een gebaar van gastvrijheid (alléén), of hebben ze ergens het vermoeden dat deze vreemde gast in staat is licht te brengen in hun duisternis?

De maaltijd wordt gedeeld. De vreemdeling zegent het brood, breekt het en geeft het hen te eten. En dat is - kortstondig als het is - het moment van herkenning. HIJ is het. Hij is niet dood. Hij leeft..!

De beide leerlingen komen vervolgens ook zélf tot leven. Ze krijgen de geest. Ze worden gepakt, gegrepen door nieuw enthousiasme: 'Brandde ons hart niet..?' En - donker of niet: ze staan op (uit hun eigen dood bij het leven) - en gaan meteen terug naar Jeruzalem. Meteen. Zonder na te denken. Rennend. Bergopwaarts. En niet te stuiten.

Ze gaan terug naar Jeruzalem waar ze de elf en de anderen aantreffen, die hen zeggen: 'De Heer is werkelijk uit de dood opgewekt en hij is aan Simon verschenen!' En de twee Emmaüsgangers op hun beurt vertellen wat hén overkomen is. Het verhaal wordt gedeeld. In grote vreugde. En u weet: gedeelde vreugd is dubbele vreugd.

De twee gaan terug naar Jeruzalem. De plaats die ze - na het mislukte avontuur met Jezus - de rug hadden toegekeerd. Ze gaan terug naar de stad. Maar niet zozeer naar de stad. Ze keren vooral terug naar hun broeders en zusters die daar achtergebleven zijn. Naar de gemeenschap ter plaatse. Ze keren op hun schreden terug - om samen de oorspronkelijke draad weer op te pakken. Een gébroken en vérbroken gemeenschap wordt hersteld.

Het verhaal rond de Emmaüsgangers maakt duidelijk hoe belangrijk het is (regelmatig) rond de Schrift te blijven samenkomen, trouw te blijven aan het verhaal - en het brood te breken en te delen met elkaar. Daarin ligt onze kracht. Dat is de voorwaarde voor het ontstaan, het behoud en - waar nodig - het herstel van een gemeenschap. De vraag is wel: heb ik dat ervoor over? Wat is mijn geloof mij waard? Mag een ander, mag de gemeenschap een beroep op mij doen? Of komt bij mij de gemeenschap alleen dan in het vizier als ik haar nodig heb? Blijven we trouw aan ons geloof, trouw aan elkaar - of laten we het lopen en geloven we 't wel? Een gewetensvraag die ieder voor zich moet beantwoorden.

Toen begin vorig jaar de kerk in Winssen gesloten werd, hebben we de beide houten engelen die op het hoogaltaar stonden een mooie plaats kunnen geven in het portaal van de Corneliuskerk. Ze staan daar prachtig - bij wijze van welkomstcomité. Voor mij zijn deze beelden tevens uitdrukking van de hoop dat we - ondanks het voor iedereen pijnlijke gegeven van het sluiten van kerken - stap voor stap zullen uitgroeien tot een nieuwe, levendige en hechte parochiegemeenschap. Met een beetje geloof en goede wil moet dat toch mogelijk zijn.

Ook enkele voorwerpen die voor de Ewijkse geloofsgemeenschap van bijzondere betekenis zijn willen we op een vergelijkbare wijze een waardige, nieuwe bestemming geven. Het gaat om te beginnen om twee afbeeldingen die op dit moment nog in de voormalige woonkamer van de pastorie hangen: een schilderij van pastoor Van der Weerden en een getekend portret van pastoor Schellekens. Beide portretten zullen een mooie plaats krijgen op het parochiecentrum in Beuningen.

Hermanus van der Weerden (overigens geboortig van Afferden) was pastoor van Ewijk van 1745 tot 1778. Met financiële steun van de rentmeester van Huis Doddendaal, maar grotendeels uit eigen middelen, liet hij op een stuk land tussen de Brugstraat en het Kerkepad een schuurkerk met daarbij een pastorie bouwen. Zo droeg hij ertoe bij dat - in tijden van geloofsvervolging - mensen toch als geloofsgemeenschap konden samenkomen. Een man van karakter dus. Een jongen van stavast.

Dat laatste gold zeker ook voor pastoor Schellekens. Schellekens was pastoor te Ewijk van 1955 tot 1969. Een markante persoonlijkheid die tijdens de Tweede Wereldoorlog openlijk in het verzet ging. Dit verzet vond zijn hoogtepunt toen hij vanuit het concentratiekamp Dachau enkele geloofsgenoten wist terug te halen naar Nederland. Opnieuw zo'n voorbeeld van een mens die - juist in moeilijke omstandigheden - zijn geloof wist te bewaren.

Bij zijn bezoek aan Dachau ontmoette pastoor Schellekens - zo heb ik mij laten vertellen - een Oekraïens gevangene die hem een zelfgemaakte icoon schonk. Deze icoon - een indrukwekkend geloofsgetuigenis - hangt hier in de kerk, naast de oude preekstoel. Het is de bedoeling dat deze icoon een ereplaats krijgt in de Corneliuskerk, ter nagedachtenis aan een mens die - in wat de hel op aarde was - zijn geloof wist te behouden. En het deelde met anderen.

Twee portretten en een icoon. Drie bijzondere voorwerpen met een bijzondere betekenis. Alle drie verwijzen ze naar mensen die, soms onder de meest barre omstandigheden, niet gingen lopen. Trouw bleven. We geven deze voorwerpen een nieuwe bestemming, als eerbetoon aan drie mensen die - elk op hun eigen manier - hun geloof hebben waargemaakt. Drie mensen die het niet lieten bij mooie woorden alleen. Drie mensen die ons - zoveel jaar na dato - de vraag stellen: 'En jij? Wat doe jij..?' Een gewetensvraag.

Dit samenzijn rond de sluiting van onze kerk stelt ieder van ons voor de keuze. Blijven we zitten in Emmaüs, of zoeken we het hogerop en gaan we terug naar Jeruzalem, daar waar onze broeders en zusters verlangend naar ons uitzien? Om samen de Schrift te openen en het brood te breken - en zo samen een nieuwe gemeenschap te vormen. Hem achterna.

Wat - doe - jij?

Pastor Ruud Roefs