Preek van de week

Advent is leven in verwachting. Op de uitkijk staan. Turend in de verte. Je ogen geopend, je oren gespitst. Het is – staande in het hier en nu – leven met het oog op de toekomst. En als iets vandaag de dag niet vanzelfsprekend is, is het dat. Toekomst? Zonder woning? Toekomst in een samenleving, in een wereld waarin de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt? Velen bekruipt het al dan niet terechte gevoel overspoeld te worden door mensen van elders – op de vlucht voor oorlog en terreur. Wat moeten ze hier? Dit is ons land..! Mensen zijn bang. Voelen zich niet gezien. Ze zijn boos en wanhopig. En gaan boos en wanhopig de straat op. Ongehoord Nederland.

Angst en onzekerheid slaan soms hun klauwen in ons vast. Wat doen de energieprijzen? Hoe komen we in godsnaam rond? Wat als ik straks mijn baan verlies? Vragen van mensen in een samenleving die geen verliezers duldt. Stress en agressie zijn het gevolg. En mensen zijn moe. Moe en nog eens moe. Hun dromen en idealen aan gruzelementen. De grote verhalen van weleer – waar zijn ze gebleven? Waar zouden we nog voor gaan? Hoezo toekomst? En hoezo God? Ook God lijkt te hebben afgedaan. Als een hersenschim, een relict, een illusie uit lang vervlogen tijden. Jij, geloof jij nog..?

Opvallend genoeg behoort de entertainment–industrie in al haar vormen, alle onheil ten spijt, tot een van de meest bloeiende sectoren van onze economie. Avond aan avond knalt het amusement via TV en internet onze huiskamers binnen. Gaza en Oekraïne ten spijt. Met de nodige regelmaat worden we gewezen op 'programma's die je toch echt gezien moet hebben'. In een pessimistische bui bekruipt me echter meer dan eens het gevoel dat al dat amusement van vroeg tot laat niet veel meer is dan een dun laagje vernis, dat feitelijk slechts een grote leegte en wanhoop toedekt en camoufleert. Oude zekerheden – of wat daarvoor doorging: verdampt. Zonder dat daarvoor iets in de plaats kwam. En onzeker als we zijn – zonder gemeenschappelijk verhaal – zijn we bang voor alles wat van elders komt en anders is dan wij. En wat dan rest is breed maatschappelijk onbehagen. Een gat in de markt dat gretig wordt opgevuld door handige politici die zichzelf presenteren en profileren als 'de stem van het volk'. 'I am your voice ..!', aldus Donald Trump in een van zijn wanstaltige verkiezingsbijeenkomsten. Ik houd mijn hart vast als ik zie wat er gaande is. Ginds en hier. En als ik bedenk wat er zou kunnen gebeuren. Opnieuw zou kunnen gebeuren. Enerzijds kennen we onze geschiedenis. Zeker. Maar we zijn ook hardleers.

Misschien ben ik te pessimistisch. Ik hoop het van harte. Maar we mogen onze ogen niet sluiten voor de realiteit. We lijken te leven in 'een tijd zonder toekomst'. Ik bedoel dit: mensen klampen zich – vaak uit angst voor het heden – vast aan 'vroeger', u weet wel: die 'goeie ouwe tijd', toen je tenminste nog wist waar je aan toe was. Toen de kerken nog vol zaten. Toen kinderen hun ouders nog respecteerden. U kent de litanie. Terug naar die goeie ouwe tijd. Als dat zou kunnen. 'Make America great again...' Een droom of een nachtmerrie?

Onze toekomst – dat is de boodschap van de advent – ligt niet in het verleden. En al helemaal niet in een verleden dat nooit heeft bestaan. De toekomst begint hier en nu. Met mensen – stevig geworteld in dat zelfde hier en nu – die leven met het oog op de toekomst. Stevig geworteld in het hier en nu. Zonder echter dat hier en nu te idealiseren. Zonder hun ogen te sluiten voor de fouten van de eigen tijd. Dromers zijn het. Maar dan wel dromers met twee poten stevig in de klei. Dromers. Of profeten – om dat oude woord maar te gebruiken. Jeremia is een van hen. Een profeet die we in onze dagen – en niet alleen in de advent – wellicht meer zouden moeten lezen. Jeremia verheft zijn stem tegen het volk en zijn leiders. Zo'n zeshonderd jaar voor het begin van onze jaartelling. Desondanks klinkt hij soms verrassend actueel. Zo waarschuwt hij niet alleen voor het politieke en militaire verval van het land, maar stelt hij tevens de decadentie en zelfgenoegzaamheid van politieke en religieuze leiders onomwonden aan de kaak. Corruptie, een ongegeneerde graaicultuur, stelen van de armen, arrogantie van de macht – het is van alle tijden. Jeremia, de genadeloze criticus van de afgodendienst – en van de uitbuiting van weduwen, wezen en armen. De profeet die rebelleert tegen zijn eigen koning, die het helemaal laat afweten. Die uit is op eigen voordeel en die het volkomen koud laat hoe het de gewone man of vrouw vergaat.

Maar dan – juist dan, te midden van uitzichtloosheid en ellende, zittend op de enorme puinhoop die Israël heet, ziet Jeremia een lichtpunt in de verte. Droomt hij over een ándere toekomst. Zoals blijkt uit de eerste lezing van vandaag: 'De dag zal komen – spreekt de HEER – dat ik de belofte die ik het volk van Israël en Juda heb gedaan, gestand zal doen. Op die dag, in die tijd, zal ik aan Davids stam een rechtmatige telg laten ontspruiten, die recht en gerechtigheid in het land zal handhaven. Dan wordt Juda verlost en de inwoners van Jeruzalem zullen in vrede leven. En de naam van de stad zal zijn "De HEER is onze gerechtigheid".' God, aldus Jeremia, is een God die toekomst schenkt. Die zelf die toekomst is.

Zo kan Jeremia een profeet zijn voor tijden als de onze. Voor tijden van crisis. Voor tijden van verwarring, waarin de ster die mensen de weg wijst, onzichtbaar lijkt. Tijden waarin – met de woorden van Jezus uit het evangelie van vandaag – het heelal in verwarring is. De chaos compleet. Criminelen aan de macht. Tijden waarin angst, radeloosheid en paniek de boventoon voeren. Alles op zijn kop staat. Maar dan, juist dan wijst Jeremia – en Jezus met hem – een lichtpunt aan. Het eerste lichtpunt in deze donkere dagen. Eén klein lichtje slechts. Maar nu al voldoende om de diepste duisternis te doorbreken.

Juist als het donker is, vraagt Jezus aan zijn toehoorders – toen en nu – om waakzaam te zijn. Om de moed niet te laten zakken. Om te blijven speuren naar licht in het duister. Naar dat ene sprankje van hoop. Om zich niet te laten meeslepen door volksmenners en de meest idiote complottheorieën. Om zich niet gek te laten maken door de zorgen van het leven van alledag. Integendeel, we worden aangemoedigd om het leven te leven in het hier en nu. Vanuit het gelovig vertrouwen dat er toekomst is. Toekomst in God.

Ik wens u een hoopvolle adventstijd –
een scherpe blik voor de tekenen van deze tijd –
en heel veel licht op uw pad!

Pastor Ruud Roefs